Axiological Problems of Statutory Interpretation

The paper discusses the question of axiological determinants of statutory interpretation in the context of statutory law. The author formulates the argument that the paradigm of the so-called non-axiological statutory interpretation, originating from the non-axiological jurisprudence approach, does not offer an effective protection against obtaining meanings which are contrary to elementary moral rules. The paper focuses on axiological instructions for an interpreter, i.e. how to look for morally objective meanings and what the moral objectivity criteria of meaning in the law are.

Św. Tomasza z Akwinu koncepcja wspólnoty politycznej - o potrzebie władzy praworządnej

Celem artykułu jest zaprezentowanie dorobku św. Tomasza z Akwinu dotyczącego koncepcji wspólnoty politycznej, zwłaszcza w zakresie odnoszącym się do zagadnienia władzy praworządnej. Bazując w pewnym zakresie na myśli Arystotelesa oraz na Policraticusie Jana z Salisbury, Akwinata rozwija własną, oryginalną koncepcję wspólnoty politycznej, zakorzenioną w chrześcijańskiej antropologii. Wspólnota polityczna jest więc nie tylko naturalna, ale również zajmuje ważkie miejsce w Bożym planie zbawienia, nabierając – poprzez swój cel, jakim jest dobro wspólne – wymiaru eschatologicznego. Nieprzemijającą wartość ma również twórczość Akwinaty dotycząca władzy praworządnej, która jest antycypacją późniejszej koncepcji praworządności materialnej, a zatem determinowanej nie tylko formą stanowienia prawa (jego legalnością), ale również treścią norm prawnych.

Moc obowiązująca prawa według Czesława Martyniaka

Artykuł przedstawia tomistyczną koncepcję prawa naturalnego sformułowaną przez Czesława Martyniaka, który rozumiał je jako psychofizyczną strukturę człowieka ujętą w formuły normatywne. W ujęciu Martyniaka było ono wspólnym fundamentem prawa pozytywnego i etyki, które chociaż ostatecznie niesprowadzalne do siebie, stawały się dzięki temu wzajemnie zależne. Zależność stanowionego porządku prawnego od obiektywnej moralności była warunkiem mocy obowiązującej prawa.

Human Dignity as a Legal Concept. A Vision of European Culture

The article identifies the belief in human dignity as indispenseable human right as the essence of European legal culture. From a historical point of view, it lines out that, originally, the foundation of a common Europe should be, first of all, the belief in human rights based on the inviolable dignity of man. The article examines the meaning of human dignity in a legal sense, identifying the core of human dignity as “the promise of legal personality especially in the state of imperfection and weakness”. In a next step, attention is drawn to the fact, that the practice of pre-implantation genetic diagnosis (PGD) casts doubt on the validity of this concept of human dignity as common European legal value. As a consequence, Europe is called to return to its spiritual and religious foundations under which the legal concept of human dignity developed.

Is an axiology free law possible?

In the article the author aims to define what constitutes an axiologically independent law. After presenting the status of a confused humanity, two ways of human experience are proposed. The first one is called the way of nebulosity, the second one - the way of contradiction. Through an argumentation whose premise is precisely the precariousness of human nature, the author comes to reflect on the universality of the good for which human action yearns.

Human Rights Fundamentalism

It is said that human rights are universal. They will protect us from the state. Human rights must form the basis for any interaction of individuals with each other and with the states. Governments must always abide by them. Human rights are “enshrined” in international declarations, treaties, and agreements. Human rights touch all, guide all, and guard all. Or so it seems.

Istota prawa według św. Tomasza z Akwinu

Artykuł przedstawia tomistyczną koncepcję prawa, jego istoty i znaczenia jako regula et mensura ludzkiego postępowania mającą prowadzić w sposób wolny do celu ustanowionego przez naturę bytów. Z tej perspektywy można zrozumieć podział na różnego rodzaju prawa (wieczne, naturalne, ludzkie) i łączące je cechy wspólne właściwe dla jego określenia. Dla Akwinaty prawo jest oparte na rozumności, promulgowane przez odpowiedzialnego za wspólnotę, a z racji tego, że dotyczy dobra wspólnego, ma charakter moralny. Norma prawna nie jest dobra po prostu dlatego, że jest legalna: odwrotnie, jest legalna, ponieważ dotyczy „dobra” właściwie pojętego. Tym samym dla stworzenia rozumnego staje się okazją do wzrastania wolności: prawo z racji ukierunkowania na spełnienie natury służy rozwojowi wolności, która nie polega na samym wyborze, ale na wyborze dobra.

Prawo naturalne jako droga do poznania Boga w twórczości Réginalda Garrigou-Lagrange’a

Artykuł przedstawia poglądy francuskiego neotomisty, Reginalda Garrigou-Lagrange’a, dotyczące prawa naturalnego. Chociaż Garrigou-Lagrange nie poświęcił temu zagadnieniu żadnego większego dzieła, to w jego publikacjach dotyczących Boga pojawia się temat prawa naturalnego. Myśl Garrigou-Lagrange’a dotycząca prawa naturalnego została porównane z poglądami innych neotomistów.

Wpływ tradycji liberalnej i chrześcijańskiej na powstanie Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka oraz współczesne rozumienie praw człowieka

Studium opisuje przemiany koncepcji prawa naturalnego oraz ich wpływ na ukształtowanie się Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Szczególnie uwzględnia wpływ ewolucji pojmowania aktywności politycznej w Kościele katolickim, który dokonał się za sprawą oddziaływania myśli Jacquesa Maritaina na prace nad tekstem Konwencji, a także sposób kształtowania się liberalno-oświeceniowego ujęcia prawa naturalnego. Studium stara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego tradycja liberalno-oświeceniowa odrzuciła koncepcję prawa naturalnego, a także całkowicie odmiennie od stanowiska np. Kościoła katolickiego interpretuje prawa człowieka.

Prawo naturalne w ujęciu św. Tomasza z Akwinu

Św. Tomasz z Akwinu koncepcję prawa naturalnego i naturalnych uprawnień wbudowuje w swoją naukę o moralności rozumianą jako filozoficzna teoria postępowania. Starannie odróżnia płaszczyzny występujące w tej nauce (antropologia, etyka, prawo, teologia moralna). Wszystkie one zaś mają ugruntowanie w teorii samej rzeczywistości (filozofii pierwszej, filozofii bytu, metafizyce). Z tej pozycji Akwinata wyraźnie podkreśla prymat sprawiedliwości, rozumianej jako wola przestrzegania naturalnych uprawnień bytów („chcieć oddać każdemu, co mu się należy”), przed prawem, rozumianym jako unormowanie przez człowieka tych uprawnień. Tak też w istocie Tomasz rozumie prawo: jest ono albo odczytaniem przez rozum ludzki struktury rzeczywistości w aspekcie normatywnym (prawo naturalne), albo ukonkretnieniem norm prawa naturalnego w odniesieniu do „tu i teraz” (prawo stanowione), albo normami objawionymi przez Boga, do których rozum ludzki w swym naturalnym działaniu nie dosięga, a które są niezbędne w osiągnięciu zbawienia (prawo Boże). W interpretacjach tekstów Tomasza najwięcej nieporozumień budzi odróżnienie ius od lex. Na potrzeby tego opracowania przyjęto, że ius jest tym, co sprawiedliwe, czyli co się słusznie należy, skoro dla Akwinaty ius jest przedmiotem iustitia – sprawiedliwości. Dlatego zdecydowano się na termin „uprawnienie”. To pozwoliło uznać lex za „prawo” i uniknąć zawężającego tłumaczenia tego terminu jako „ustawa”. Wynikające z tego rozumienie relacji prawa i uprawnień dobitnie podkreśla prymat moralności nad prawem, szczególnie zaś prawem pozytywnym. To ostatnie w doktrynie św. Tomasza jest wyłącznie uszczegóławiającą interpretacją prawa naturalnego. Wymienia on ponadto cztery konieczne warunki prawa: rozumność, dobro wspólne ogółu, kompetencję prawodawcy i promulgację. Prawo naturalne spełnia według Akwinaty te warunki, natomiast bez spełnienia któregokolwiek z nich nie ma prawa pozytywnego.