Referat Archiwum Urzędu Miasta Krakowa. Dzieje, organizacja i zasób archiwalny

Początek działalności Referatu Archiwum Urzędu Miasta Krakowa wiąże się z reformą samorządu terytorialnego przeprowadzoną w Polsce w 1990 r. Spowodowała ona gruntowną reorganizację działalności urzędów w Polsce, w tym także Urzędu Miasta Krakowa. Początkowo archiwum miało siedzibę w podziemiach budynku magistratu przy placu Wszystkich Świętych 3–4, a od 1999 r. w budynku przy ulicy Dobrego Pasterza 116a. W chwili obecnej Referat Archiwum prowadzi działalność w nowym, na wskroś nowoczesnym obiekcie, do którego pracownicy oraz zasób archiwalny zostali przeniesieni w czerwcu 2019 r. Według stanu na koniec 2019 r. w archiwum zgromadzonych było blisko 20 000 mb akt. Głównym trzonem zasobu archiwum są akta przekazywane z 40 komórek organizacyjnych Urzędu. Do najcenniejszych zbiorów należą: zbiór gromadzkich książek meldunkowych z terenu miasta Krakowa składający się z 25 770 ksiąg, obejmujący okres od 1930 do 1961 r., zbiór Ksiąg Rejestrów Mieszkańców Gmin, zawierających informacje o mieszkańcach gmin z terenu powiatu krakowskiego obejmujących okres od lat 30. do 50. XX w., zbiór tzw. Rejestrów stałych mieszkańców, zbiór Kart Osobowych Mieszkańca, które były prowadzone dla każdego mieszkańca miasta i gromadzone wg adresów zamieszkania. Niezwykle ciekawym zbiorem, nadal otwartym, jest zbiór tzw. kopert dowodowych, tj. dokumentacji związanej z wydawaniem dowodów osobistych W kopertach dowodowych często zachowały się przedwojenne dowody osobiste lub dowody tożsamości, paszporty lub kenkarty. Office of the Krakow Town Council Archive. History, organization and archival resources The beginnings of the Office of the Krakow Town Council Archive are connected with the local-government reform that took place in Poland in 1990. This led to a major reorganisation in the activities of councils in Poland, including the Krakow Town Council. Initially, the Archive was located in the basement of the Town Hall building at 3–4 Wszystkich Świętych (All Saints) Square, and from 1999 in the building at 116a Dobrego Pasterza Street. Currently, the Office of the Archive operates in a new modern building which the employees and archival resources were moved to in June 2019. At the end of 2019, the Archive had a collection of almost 20,000 metres of records. The main body of the Archive’s resources consists of records deposited by 40 organisational units of the Council. The most important collections include: the collection of registration books from the town of Krakow, consisting of 25,770 books covering the period from 1930 to 1961, the collection of Registers of Borough Residents, containing information about the inhabitants of the boroughs in Krakow County covering the period from the 1930s to the 1950s, the collection of the so-called Registers of Permanent Residents, and the collection of Resident Cards, which were kept for each resident of the town and collected according to the residence address. A particularly interesting collection, which is still open, is the collection of the so-called evidence envelopes, in other words, documents connected with the issuance of ID cards. The evidence envelopes often contain pre-war ID cards, passports or kennkarten.

Wokół placu Szczepańskiego – przedsiębiorstwa handlowe na przełomie XIX i XX w.

Na placu Szczepańskim w XIX i pierwszej połowie XX w. mieściło się jedno z najważniejszych targowisk w centrum Krakowa. Zakupy można było zrobić nie tylko na stoiskach targowych i w kramach, ale także w kilkudziesięciu lokalach handlowych mieszczących się w kamienicach czynszowych i gmachach okalających plac, w tym w delikatesach, masarniach, piekarniach, drogeriach, składach kosmetycznych oraz z towarami gospodarstwa domowego i chemią. Poza tym działały przedsiębiorstwa, w których sprzedawano sprzęt techniczny, elektrotechniczny, radiowy, a także części samochodowe. Niemało było również składów z tkaninami, konfekcją i galanterią. Przedsiębiorstwa różniły się nie tylko pod względem branżowym, ale również wielkością i typem organizacyjnym. Działały tu duże, sprawnie i nowocześnie zarządzane firmy o wysokiej organizacji pracy oferujące ekskluzywny asortyment, jak również małe sklepiki o skromnym wystroju. Warto zwrócić uwagę, że przy placu Szczepańskim skupiły się organizacje i instytucje przeznaczone dla rolników. Mieściły się tu ważne spółdzielnie i instytucje propagujące nowoczesne metody prowadzenia gospodarstwa wiejskiego oraz przedsiębiorstwa, w których mogli sprzedać płody ze swych gospodarstw oraz nabyć potrzebny sprzęt i nasiona. Around Szczepański Square – trading at the turn of the 19th and 20th centuries Szczepański Square in the 19th and first half of the 20th centuries was the location of one of the most important markets in the centre of Krakow. It was possible to shop not only at the market stalls and stands but also in the tens of shops located in the townhouses and buildings surrounding the square, including delicatessens, butcher shops, bakeries, pharmacies, cosmetic shops and household product shops. In addition, there were also businesses selling technical, electronic and radio equipment as well as vehicle parts. Shops with fabrics, clo62 thes and haberdashery were also well represented. The businesses differed not only in terms of their products, but also in their size and organisational form. There were large, efficiently managed firms with well-organised work systems offering exclusive assortments, as well as small shops with modest decor. It is worth mentioning that Szczepański Square was also the location for agricultural organisations and institutions, with important associations and institutions promoting modern methods of farming and also companies where crops could be sold and equipment and seed purchased.

Spory wśród mieszkańców Krakowa o służebności gruntowe miejskie (mur środkowy i prawo widoku). W świetle orzecznictwa sądów cywilnych Wolnego Miasta Krakowa (1815–1846

W artykule przedstawiono rozstrzyganie – na drodze sądowej – sporów pomiędzy mieszkańcami Krakowa, w okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815–1846), które dotyczyły służebności gruntowych miejskich (mur środkowy, prawo widoku). We wprowadzeniu wskazano na rzymski rodowód służebności, ich najważniejsze podziały (służebności naturalne, ustawowe, umowne) oraz główne sposoby korzystania z nich. W dalszej części artykułu analizie poddano 14 spraw sądowych, toczących się przed sądami Wolnego Miasta Krakowa. Podstawę źródłową stanowiły wyroki Trybunału I Instancji, Sądu Apelacyjnego i Sądu III Instancji, przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie (zespół Archiwum Wolnego Miasta Krakowa), a także akta z Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego poświęcone działalności orzeczniczej Wydziału Prawa UJ w latach 1817–1833. W pracy znalazły się liczne dane w przedmiocie stosunków własnościowych w Krakowie. Artykuł stanowi przyczynek do dziejów stosowania prawa francuskiego (Kodeks Napoleona, Kodeks Procedury Cywilnej) na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX w. Disputes among residents of Krakow regarding easements of municipal property (central wall and right to a view). In light of the case law of the civil courts in the Free City of Krakow (1815–1846) The article presents the settlement – in court – of disputes among the residents of Krakow, during the period of the Republic of Krakow (1815–1846), which concerned the easements of municipal property (central wall, right to a view). The introduction shows easements based on Roman rules, their most important divisions (natural, legal and contractual) as well as the ways of using them. Later in the article, there is an analysis of 14 court cases from the Free City of Krakow. The basis for this are the verdicts of the Tribunal of First Instance, the Court of Appeal and the Court of Third Instance, stored in the National Archives in Krakow (Archive of the Free City of Krakow), as well as records from the Jagiellonian University Archives, dedicated to the judicial activities of the Faculty of Law of Jagiellonian University, during the years 1817–1833. The work contains a great deal of information concerning property relations in Krakow. The article represents a contribution to the usage of French law (Napoleonic Code, Code of Civil Procedure ) in Polish land during the first half of the 19th century.

Ze studiów nad oficyną Jakuba Siebeneichera

Niniejszy artykuł ma za zadanie przybliżyć warsztat edytorski drukarni Jakuba Siebeneichera funkcjonującej w Krakowie w latach 1583–1604. Postać typografa znajdowała się w cieniu wielu znakomitych ówczesnych właścicieli oficyn drukarskich, jak choćby Andrzeja Piotrkowczyka, Macieja Wirzbięty czy Jana Januszowskiego. Nie oznacza to jednak, że Siebeneicher ustępował im miejsca na polu warsztatu pracy i poziomie typograficznym wydawanych druków. Choć specjalizował się w małych formach wydawniczych, sławę jego oficynie przyniosły wydania luksusowe, takie jak Postylla Jakuba Wujka (1584) czy Kronika polska Marcina Bielskiego (1597). W artykule przedstawione zostały cechy charakterystyczne ramy wydawniczej druków z oficyny Jakuba Siebeneichera oraz uwagi na temat funkcjonowania konkretnych elementów typograficznych w projektach książek drukarza. Przeprowadzona analiza jest kolejnym etapem w badaniach nad działalnością wydawniczą rodu Siebeneicherów w Krakowie (1515–1627). Ich zwieńczeniem będzie przygotowanie edycji źródłowej całego zasobu drukarskiego oficyny. Research into Jakub Siebeneicher’s publishing house This article aims to shed light on the editorial workshop of Jakub Siebeneicher’s publishing house which operated in Krakow during the years 1583–1604. The typographer found himself in the shadow of many other outstanding owners of publishing houses at the time, such as Andrzej Piotrkowczyk, Maciej Wirzbięta and Jan Januszowski. This does not mean, however, that Siebeneicher’s work and the typographic level of his publications were inferior. Although he specialised in small publications, the renown of his publishing house was created by exclusive publications, such as Postylla by Jakub Wujek (1584) and Kronika polska by Marcin Bielski (1597). The article presents the characteristic features of publications from Jakub Siebeneicher’s publishing house as well as comments on the application of specific typographic elements in the printer’s book designs. There is also an analysis of the next stage of research into the publishing activities of the Siebeneicher family in Krakow (1515–1627), leading to the preparation of an edition containing all the printing resources of the publishing house.