Socjotopografia a pułapki ksiąg miejskich, czyli uwagi na marginesie pracy Krzysztofa Mrozowskiego Przestrzeń i obywatele Starej Warszawy od schyłku XV wieku do 1569 roku, Warszawa 2020

Artykuł przedstawia zagrożenia, jakie dla badań socjotopograficznych niosą ze sobą dane uzyskiwane z późnośredniowiecznych i wczesnonowożytnych ksiąg miejskich. Podzielono go na trzy części, obejmujące przestrzeń miasta, analizy socjotopograficzne oraz zagadnienia migracyjne. Oprócz ukazania niebezpieczeństw zaproponowano sposoby ich uniknięcia i niedostrzegane możliwości badawcze.

Rzemiosło i handel w Krasnymstawie. Między prosperity a kryzysem (połowa XVI–XVII wiek)

Kondycję krasnostawskiego rzemiosła i handlu od połowy XVI do XVII w. determinowały uwarunkowania o znaczeniu lokalnym, regionalnym i ogólnopolskim. Przywileje królewskie, dogodne położenie handlowe, korzystna koniunktura gospodarcza decydowały o rzemieślniczo-handlowym profilu Krasnegostawu w XVI w., choć symptomy spowolnienia wystąpiły już w ostatnich dziesięcioleciach tego stulecia. W XVII w. nasilenie klęsk elementarnych, w tym wojen, rozrost jurydyk, konkurencja ze strony nowo lokowanych miast na czele z Zamościem oraz zmiany strukturalne w gospodarce Rzeczypospolitej stanowiły składowe przesłanek kryzysu. Jego apogeum, któremu towarzyszyła depopulacja, przypadło na lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte XVII stulecia. Następstwem był spadek rangi Krasnegostawu do roli ośrodka agrarnego przy jednoczesnej marginalizacji handlu i rzemiosła. Wyhamowanie tych negatywnych tendencji obserwujemy w końcu tzw. srebrnego wieku.

Polscy optanci z Zagłębia Ruhry w 1924 roku. Aspekty demograficzne

Odbudowie państwa polskiego po I wojnie światowej towarzyszyło wiele przypadków powrotu do kraju. Jeden ze strumieni remigracyjnych tworzyli polscy optanci z Niemiec, którzy na mocy traktatu wersalskiego postanowili przyjąć obywatelstwo polskie. Głównym miejscem wychodźstwa stał się obszar Zagłębia Ruhry. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie struktury demograficznej osób tworzących ową falę migracyjną w jej późnej fazie (1925). Do analizy wykorzystano imienne wykazy optantów, które posłużyły do przeprowadzenia grupowania statystycznego i ukazania przestrzennego rozkładu interesującego nas zjawiska. Badania dotyczyły zbiorowości 1727 osób ujętych w źródle. Oprócz metody agregatywnej i kartograficznej wykorzystano metodę porównawczą, dysponując niezbędnymi danymi dla innych obszarów państwa Prusy. Badania ukazały specyfikę polskich optantów w Zagłębiu Ruhry w odniesieniu do ich rozlokowania przestrzennego, zawodów, feminizacji, typu migrowania, form gospodarstw domowych, dzietności czy antroponimów.

Transport publiczny we Lwowie w latach 1879–1914. O problematyce wdrażania nowoczesnej infrastruktury miejskiej w Galicji

W artykule omówiono okoliczności wdrażania i użytkowania masowych środków transportu miejskiego we Lwowie. Problematyka została ukazana w szerszym kontekście polityki gospodarczej i społecznej samorządu miejskiego oraz warunków realizacji inwestycji w Galicji. W 1879 r. miasto zdecydowało się na zlecenie wykonania tramwaju konnego Triesteńskiemu Towarzystwu Tramwajowemu. Inwestor nie był jednak skłonny do rozbudowania wykonanych linii, dlatego samorząd miejski postanowił zlecić wykonanie tramwaju elektrycznego firmie Siemens & Halske. Inwestycja okazała się na tyle udana, że miasto wykupiło tramwaj elektryczny i zdecydowało się go użytkować we własnym zarządzie. Pomimo konkurencji omnibusu i tramwaju konnego, tramwaj elektryczny – po rozbudowaniu linii w latach 1906–1910 – stał się podstawowym środkiem transportu w mieście. Innowacyjność użytego napędu świadczy, że stolica Galicji nie odstawała w zakresie stosowania nowoczesnych rozwiązań infrastrukturalnych od innych wielkich miast monarchii.

Urzędnicy braniewscy w średniowieczu i epoce nowożytnej (do 1772 r.). Uwagi na marginesie spisów opracowanych przez Danutę Bogdan i Jerzego Przerackiego

Celem artykułu jest krytyczna ocena opracowanych przez Danutę Bogdan i Jerzego Przerackiego spisów urzędników Starego i Nowego Miasta Braniewa (do 1772 r.). W tekście, doceniając ogrom pracy wykonanej przez Autorów, zwrócono uwagę zarówno na pominięcia, ale także różnej wagi i charakteru błędy i niekonsekwencje. Dużo uwagi poświęcono wreszcie stosunkowo licznym rozbieżnościom pomiędzy materiałem zebranym w wykazach rocznych i tym zaprezentowanym zbiorczo w indeksie osób.

Niemiecko-sowiecka wymiana uchodźców wiosną 1940 r. w świetle dokumentów niemieckich władz okupacyjnych

Artykuł dotyczy przeprowadzonej przez Niemcy i ZSRS wiosną 1940 r. wymiany uchodźców – obywateli II RP. Przedstawiono okoliczności zawarcia porozumienia (w kontekście realizowanych przez oba państwa migracji – jak np. sprowadzenia do Rzeszy volksdeutschów z dawnych Kresów Wschodnich II RP na przełomie 1939 i 1940 r.), przebieg wymiany uchodźców i jej bilans. Celem artykułu jest weryfikacja i uzupełnienie dotychczasowych ustaleń w tym zakresie.

W czterdziestolecie sankcji wobec Iranu. Analiza przyczyn i skutków polityczno-gospodarczych: 1979–2019

Artykuł ma na celu ocenę skuteczności sankcji stosowanych przez państwa Zachodu wobec Iranu w okresie 40 lat (1979–2019). We wstępie postawiono hipotezę, że skoordynowane sankcje Stanów Zjednoczonych i państw europejskich mogą doprowadzić do osiągnięcia głównego celu wobec Iranu: ograniczenia programu nuklearnego rozwijanego przez to państwo. Program ten był postrzegany przez Zachód jako poważne zagrożenie bezpieczeństwa międzynarodowego. Przedstawiono powody nałożenia sankcji na Iran przez USA, ewolucję stanowiska europejskiego wobec ich stosowania oraz mechanizmy i skutki współpracy państw Zachodu w wywieraniu presji gospodarczej na Iran. Oceniono realizację amerykańskich i europejskich celów sankcji, tak, by zrozumieć powody wycofania się w 2018 r. Stanów Zjednoczonych z podpisanego w 2015 r. porozumienia z Iranem.

Dyrektorzy i sekretarze. Relacje kierowników przedsiębiorstw z regionalnymi władzami PZPR w okresie boomu inwestycyjnego (1971–1974)

Artykuł dotyczy relacji pomiędzy dyrektorami przedsiębiorstw a nadzorującymi ich komitetami wojewódzkimi PZPR w latach 1971–1974. Badanie opiera się na analizie dokumentów czterech komitetów wojewódzkich PZPR (katowickiego, warszawskiego, lubelskiego i Komitetu Warszawskiego). Wychodząc z założeń teorii agencji, zdefiniowano główne problemy i koszty występujące w stosunkach pomiędzy sekretarzami komitetów wojewódzkich i dyrektorami w kontekście relacji pryncypał – agent. Na podstawie analizy zebranego materiału źródłowego autorzy przedstawiają metody wykorzystywane przez dyrektorów przy wyjaśnieniach dotyczących problemów z realizacją projektów inwestycyjnych. Wskazują m.in. na manipulacje informacjami, działania ukryte oraz uwiarygodniające dyrektorów przedsiębiorstw. Autorzy konkludują, że dyrektorzy przedsiębiorstw ponosili znaczące koszty, aby przedstawić swoje działania jako pełne zaangażowanie na rzecz wykonania zleconych im inwestycji oraz planów produkcji. Wzrost liczby realizowanych projektów inwestycyjnych w badanym okresie spowodował wzmożenie tego typu zachowań.

Oxen trade from the fifteenth century to the beginning of the seventeenth century and its relations with the environment and space – case study of Greater Poland

The paper focuses on the interrelations between the environment, urban space, and oxen trade. On the basis of sources from the region of Greater Poland, it discusses particular conditions of trade in livestock (routes, pace of driving the animals, the need to feed and give water to the oxen). It also points to thus far ignored issues connected with indispensable adaptation of the urban space to the needs of the large-scale oxen trade which flourished during fairs taking place in various towns and emphasises the necessity to carry out further research in this regard.

Podatek akcyzowy od piwa w II Rzeczypospolitej na tle ogólnej kondycji przemysłu piwowarskiego

W artykule przedstawiono problematykę podatku akcyzowego nakładanego na przemysł piwowarski w dwudziestoleciu międzywojennym. W szczególności wskazano na problemy wynikające z odmiennych systemów prawnych obowiązujących w poszczególnych dzielnicach zaborczych. Omówiono sposoby opodatkowania piwa ukształtowane w XIX w., w szczególności te obowiązujące w monarchii austro-węgierskiej, Rosji i Prusach. Wskazano podstawowe problemy przemysłu piwowarskiego w odrodzonym państwie polskim, w tym konieczność zrównania obciążeń podatkowych we wczesnych latach dwudziestych oraz w okresie szalejącej inflacji. Zwrócono uwagę na wysiłki środowiska piwowarskiego zmierzające do ustabilizowania produkcji i sprzedaży. Poddano ocenie uwarunkowania, jakim podlegało piwowarstwo w okresie dwudziestolecia międzywojennego.