Critical Social Analysis of Crisis

In this article, we offer a critical social analysis of crisis in light of capitalist development and, above all, in the post-2008 world. We discuss five approaches in the social sciences that deal with the problem of crisis and develop some theore­tical lines for a critical approach to the theme. We argue that precarity can be an important topic for grasping the current crises via critical approaches. The text also presents the six articles that are part of the issue we edited for Praktyka Teoretyczna entitled “Latency of the crisis.”

Populistic Rhetoric: Structures Over Senses

This article makes a comparative study of American and Polish rightist populisms and their ways of operating using structural analysis of their discourses as a main tool of examination. It aims to prove that those are indeed structural similarities that are responsible for the success of populisms in diverse environments. While examining examples of populist rhetorics and noticing the surprising efficacy of similar discourse in different political and social conditions, I expose internal structure of populism(s). I state that populism(s) is constructed mostly by and on empty signifiers. Those signifiers can then be matched in broader structures, of which the most fundamental one is the opposition: “We”—“Them”. Such mythological structures are flexible enough so that any subject or object can be inscribed into them. They are also flexible enough to transgress the borders of one domain and to transgress state borders: to “wander” around the global world.

A Critique of Poverty: Exploring the Underground of Social Philosophy

Poverty is the primary focus of this paper; more particularly, the critique of poverty and not its mere description. It would not be an overstatement to say that one of the common grounds for poverty theories is that they describe the poor as those who systematically experience their lives in privation, namely around having the minimum when it comes to needs such as housing, food, health, education, free time, etc. There is, therefore, a theoretical and socially accepted orientation that promotes the sedimentation of a deep affinity between poverty and the minimum. Based on this reasoning, what is set on the horizon is a kind of non-explicit acceptance that the overcoming of poverty can be achieved by granting the poor something beyond the minimum, however elementary that “something extra” may be. Thus, if the experience of poverty involves some sort of lack or privation, and if this condition can be fully filled by something that has already been socially produced, then what would justify the fact that some people are able to fully fill it while others (the poor) can only secure the bare minimum? In light of this, perhaps it would be better not to question the acceptable “minimum” but, rather, to ask: Why would the notion of poverty be guided by this normative criterion? Therefore, a way of describing my broader hypothesis on poverty would be to understand that it should be measured based on the level of denial of access to what has been socially produced. The further one is from accessing social wealth, the poorer one is. Finally, this tendency toward assimilation between poverty and the minimum engenders a depressive effect on demands for social change.

Palingenetic Ultra-Nationalist Christianity: History, Identity, and the Falsity of Peripeteic Dialectics

The recent upsurge of European nationalism is partially an attempt to address the ongoing identity crisis that began with the Bourgeois revolution, which expressed itself through positivistic scientism and aggressive secularization, and culminated in the post-World War II “liberal consensus”: representative democracy and free-market capitalism as the “end of history.” Due to the needs of capitalism after World War II, coupled with the liberalization and Americanization of European societies, there has been a growing presence of “non-identical” elements within Europe, which itself is reexamining the very geography of what it means to be European. In this essay, I explore the historical context of the current identity struggles that are facing Europeans. From a Critical Theory perspective, I challenge the idea that Christianity or a Christian age can be resurrected by ultra-nationalists in their attempt to combat the cosmopolitanism of Western modernity. Moreover, I demonstrate how such attempts to return to an idealized Christian identity are rooted in a false possibility: Peripeteic Dialectics, or “dialectics in reverse.”

Has the University Become Surplus to Requirements? Or Is Another University Possible?

This article contends that the University has become a place that has no socially-useful role beyond the reproduction of capital, such that it has become an anti-human project. The argument pivots around the bureaucratic university’s desire for surplus, and its relationship to the everyday, academic reality of feeling surplus to requirements. In defining the contours of this contradiction, inside the normalisation of political economic crisis, we question whether there still exists space for an academic method or mode of subjectivation. We also critique the ability of the University in the global North to bring itself into relation with the epistemological sensibilities of the South and the East, which can treat other ways of seeing and praxis with dignity and respect. In grappling with the idea of surplus, and the everyday and structural ways in which its production is made manifest, we seek to ask whether another university is possible?

Why is Life Worth Saving? Neoliberalism, COVID-19, and Boris Johnson’s Public Statements

We apply Brown’s Foucauldian framework on neoliberalism to the COVID-19 crisis in the UK, and use qualitative content analysis to interpret the moral logics within 32 of Boris Johnson’s public statements on COVID-19. We present the content analysis in six parts. For the first four parts, we apply four elements of Brown’s framework: economization, governance, responsibilization, and sacrifice. Next, we explain two other moral logics—utilitarian and sympathetic. Johnson’s condensation of logics contains ideological connotations: neoliberal rationality serves the mass of people and the purpose of sympathy. Within Brown’s conceptual framework, the problem is not just the domination of the market, but the logic that grants the market legitimation as a human-centered logic. The adjustment we suggest is in recognizing the human-centered aspect as not a veneer for neoliberalism, but rather as a collection of disparate moral logics, combined with them smoothly on the surface, but messily underneath.

The Market Lives on Death: The Endocolonizing Logic of the Fascist Moment

This article poses the question of whether what we are witnessing today can be properly described as “fascistic.” It argues that it can if we understand fascism as an attack on liberal-democracy resulting from the now chronic (rather than acute) crisis of capitalism. Like the fascism of the twentieth century, this entails an endocolonizing logic that nonetheless relinquishes its claim on a future increasingly imperilled by the nature of the Covid-19 pandemic in the context of the impending climate emergency.

Terra Ignota. Marksizm kosmiczny jako marksizm apofatyczny

Tekst poświęcony jest problematyzującemu charakter współczesnych utopii cyklowi Terra Ignota Ady Palmer. Opisywanemu przez Palmer dwudziestemu piątemu wiekowi, w którym zniesiono płeć kulturową, państwa narodowe czy tradycyjny model rodziny, nie znosząc zarazem nierówności, przeciwstawiona zostaje postawa Utopian – niewielkiego ułamka fikcyjnej populacji. Choć ukazywana w powieściach rzeczywistość przez większość bohaterów traktowana jest jako utopia, Utopianie odmawiają przystania na nią, podejmując się nieustającej pracy w imię zerwania ze współczesnością i zobowiązując się poświęcić całe życie przyszłości. Utopia, ponieważ państwa pozbawione są terytoriów, nie może utworzyć na Ziemi przestrzennej enklawy i decyduje się na terraformację Marsa, choć nie dysponuje jednolitą wizją przyszłości i wspólnym celem poza opuszczeniem Ziemi. Działania Utopian nie są podejmowane w imię koherentnej wizji, a wypływają ze sprzeciwu wobec porządku faktycznego, znaturalizowanego przez większość społeczeństwa. Strategia Utopian omówiona zostaje jako przykład marksizmu apofatycznego, który postulował China Miéville. Niedostarczający pozytywnych projektów marksizm apofatyczny pozostaje potężnym narzędziem krytyki współczesności i bodźcem pobudzającym do działania.

Tektologia Aleksandra Bogdanowa – nauka przyszłości

Aleksandr Bogdanow był jednym z głównych przedstawicieli marksizmu i pozytywizmu w filozofii rosyjskiej na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku; jego zróżnicowany dorobek naukowy nie był jak dotąd systematycznie ani szczegółowo badany, czego konsekwencją jest z jednej strony powielanie w literaturze przedmiotu nie do końca adekwatnych interpretacji jego stanowiska, którego nie należy utożsamiać bogotwórstwem, zaś z drugiej umniejszanie jego wkładu zarówno w rozwój myśli rosyjskiej, jak i współczesnej nauki. Celem niniejszego artykułu jest rekonstrukcja koncepcji metodologicznej Bogdanowa – tektologii, uniwersalnej nauki organizacji, z uwzględnieniem źródeł filozoficznych poszczególnych jej tez. Na tej podstawie postaram się wykazać, dlaczego uniwersalna nauka organizacji może być rozpatrywana jako wczesna forma ogólnej teorii sprawnego działania Tadeusza Kotarbińskiego.

O antropolizie. Tłum. Jakub Wolak

Kiedy Hegel usiłował powiązać historię świata z historią europejskich tożsamości narodowych, jego słuchacze zakładali, że miarą wieku ziemi są tysiąclecia (103 lub 104 lat), a nie eony (109 lat). Fabrykacja pamięci narodowej miała dotyczyć podobnego horyzontu czasowego co dzieje planety, a obydwa procesy postrzegano jako wzajemnie zbieżne naturalne cykle. I choć paleogenetyka i geologia wyraźnie temu przeczą, iluzja współmierności chronologii gatunkowej i planetarnej przyniosła opłakane skutki, które, jak na ironię, doprowadziły do jej urzeczywistnienia. Ową metakonsekwencją jest antropocen, epoka w której lokalna historia gospodarcza faktycznie zaważyła na obliczu planety, kształtując je na swój obraz i podobieństwo. Chronologiczne zestrojenie człowieka i planety okazało się zatem samospełniającym się przesądem. Czym wobec tego różnią się, a w czym są sobie podobni ánthrōpos antropogenezy i ánthrōpos antropocenu? Czy odpowiadają sobie nawzajem? Czy pojawienie się człowieka musi bezwarunkowo skutkować antropocenem? A jeśli nie musi prowadzić do tego partykularnego współczesnego nam antropocenu, to czy nie skutkuje antropocenem w najszerszym tego słowa znaczeniu, a zatem sztywnym zespoleniem ekonomii społecznych i geologicznych?