Translating Semiotic “Polyphony” of Texts as a Culture-Formative Creation

“The Master and Margarita” is generally considered Mikhail Bulgakov’s literary masterpiece. It is a “melting pot” of literary genres, motives, themes, imagery and intertextual references. All these elements cooperate in creating a “polyphonic” novel, in Bakhtin’s sense of the word, not only when it comes to the different nature and “voice” of single characters but also with reference to the “poly-structured” construction of the text itself. The paper will illustrate the peculiarity of Bulgakov’s novel and the semiotic and semiosic character of his creation. The adjective “semiosic” derives from “semiosis” as defined, among others, by C.S. Peirce, who stresses the meaning-making “power” of some semiotic processes. The paper aims also at answering the question why this novel has been translated several times into Polish and Italian since 1967 (when the first edition of the novel was published in Western Europe). Due to the very specific construction of the plot and of the formal aspects of the novel, translators had to deal with a significant number of problems of “untranslatability” that they could solve only by using their creative potential. It was Roman Jakobson who through his linguistic analysis reached the conclusion that for the untranslatable—poetry for example—“Only creative transposition is possible”. Using creativity translators were also able to discover further interpretations of Bulgakov’s literary work and to perform a culture-formative act as their efforts offer new points of view on reality and its perception, wider knowledge of the social life not only in Soviet times but in a more universal perspective as well as new models of text and literariness. That’s why a novel like Bulgakov’s masterpiece has been translated so many times and it is still translated in the two languages selected for the purposes of this research and all over the world. And this is also the reason why it can be considered a meaning-generative and culture-formative text even if its first edition appeared in 1940.

Senior Citizens as an Underresearched Age Group of Audiovisual Translation Users

In recent years, approaches to audiovisua translation and media accessibility services have shifted from serving one group of viewers only towards a more universal design that takes into account a wider range of users. In line with that approach, some scholars point out, for example, that subtitling for the deaf and hard of hearing (SDH) or accessibility applications created with the blind and partially-sighted in mind could prove beneficial to senior citizens. This group of viewers is likely to experience age-related sensori-motor and cognitive decline, which may significantly influence their film-watching experience as well as their preference for an AVT method. As populations in many countries are aging, senior citizens might be considered an important part of potential cinema clientele. Unfortunately, since studies in AVT have concentrated on younger audiences, little is known about senior citizens’ specific preferences concerning audiovisual translation. The objective of this article is to briefly characterise senior citizens as recipients of audiovisual translation and discuss the possibilities for future studies on the subject.

Martin Hilpert, Ten Lectures on Diachronic Construction Grammar. Leiden, Boston: Brill, 2021

Book review

Lis, a może Lisica?

Niniejszy artykuł poświęcony jest tematyce przekładu na język polski osobowych nazw własnych w powieści Antoine’a de Saint-Exupéry’ego pt. „Mały Książę”. Głównym celem pracy jest pokazanie możliwej interpretacji pochodzenia imion bohaterów pierwszoplanowych książki (nawiązania do funkcjonujących w literaturze i kulturze symboli róży i lisa oraz wykazanie powiązań bohaterów „Małego Księcia” z rzeczywistymi osobami z otoczenia pisarza), a także próba analizy wybranych przez polskich tłumaczy strategii tłumaczeniowych pod kątem zgodności z tekstem oryginalnym. Podstawowy korpus badawczy składa się z oryginalnej francuskiej wersji powieści oraz piętnastu wybranych polskich przekładów wydanych w latach 1947–2021.

O nienaukowym umiłowaniu języka

Celem artykułu jest analiza treści (postów, memów) publikowanych przez administratora społeczności wirtualnej „The Language Nerds” w serwisie społecznościowym Instagram, a także wybranych, powiązanych z nimi komentarzy zamieszczanych przez członków społeczności zarówno na Instagramie jak i Facebooku. Badanie jest próbą odpowiedzi na pytanie, jakiego typu treści stanowią zasadnicze spoiwo grupy. W tym celu dokonana została klasyfikacja postów w oparciu o wyróżnione w procesie ich kreowania dominanty funkcjonalne. Wyodrębniono sześć zasadniczych klas: 1. memy o dominującej funkcji humorystycznej, 2. zagadki logiczno-językowe, 3. posty kreowane w oparciu o specyfikę obrazowania pojęć w danym języku (Językowy Obraz Świata), 4. posty o dominującej funkcji metajęzykowej, 5. posty o dominującej funkcji prezentatywnej (charakteryzujące prototypowego członka grupy własnej), 6. posty o charakterze wypowiedzi argumentacyjnych. Następnie każda z klas została szczegółowo opisana i zilustrowana wybranymi przykładami spośród 220 przebadanych postów. Zawartość treściowa wszystkich wyróżnionych klas wskazuje, że zasadniczym czynnikiem integrującym społeczność jest język, przy czym istotna jest wykazana w badaniu różnorodność perspektyw jego wykorzystania jako narzędzia konstruowania tożsamości członków społeczności. W świetle przeprowadzonej analizy statystycznej największą rolę w generowaniu homogeniczności grupy odgrywa humor językowy.

Frequency of Adjectives in Male and Female Speech in the Contemporary Television Drama Series "Homeland"

The paper addresses issues related to language and gender, and discusses research on the frequency of adjectives in language of male and female characters in a TV drama series “Homeland”. The empirical part of the study uses as its theoretical background the classic works in the field (Lakoff 1975; Butler 1990; Meyerhoff 2006), which identify gender specific language features and define factors that determine male-female language differences. The research was conducted manually, with minor help of electronic tools, on a personally created language corpus consisting of dialogue lines from the TV show. The results clearly show that the frequency of adjectives in female speech is higher than in male speech in the studied corpus

Interpunkcja w tłumaczeniu

Przekład interpunkcji jako osobne i wymagające zadanie tłumacza jest kwestią niedocenianą zarówno przez nauczających warsztatu, jak i przez badaczy. Celem artykułu jest zwrócenie uwagi na istotę problemu, a także wskazanie i opisanie technik stosowanych w tłumaczeniu na język włoski polskich kontekstów wymagających użycia myślnika (wł. lineetta). Jako znak, którego zastosowania znacząco różnią się w obu badanych językach, myślnik pozwala dostrzec konteksty wymagające kontrastywnego zestawienia dwóch norm przestankowania. Materiał językowy poddany analizie obejmował zbiór reportaży Mariusza Szczygła Nie ma opublikowany w 2018 przez wydawnictwo Dowody na Istnienie oraz włoskie wydanie tomu w przekładzie Marzeny Borejczuk – Quello che non c’è (Nottetempo, 2021). Analiza ilościowa przykładów wyekscerpowanych z polsko-włoskiego korpusu wykazała znaczną przewagę użyć myślnika w języku polskim (znak pojawił się ponad dziesięciokrotnie częściej w polskiej części materiału). Analiza jakościowa pozwoliła wyodrębnić zastosowane w przekładzie techniki: rozwiązania polegające na odwołaniu się do innych znaków interpunkcyjnych (przecinka, dwukropka i wielokropka), modyfikacje na poziomie leksyki (uzupełnienie tekstu o informacje, których nośnikiem jest w polszczyźnie myślnik) i składni (wprowadzenie dodatkowych podziałów syntaktycznych, zmiana szyku zdania). Przeprowadzona analiza i płynące z niej wnioski mogą być podstawą do dalszych badań kontrastywnych nad interpunkcją, a także przyczynkiem do uzupełnienia dydaktyki języków obcych o zagadnienia związane z przestankowaniem.

Trailblazer or a One-off?

The paper attempts to analyse the international success of the Danish televisual series Rita (TV2 Denmark - Netflix, 2012-2020). It places the production in a wider cultural and historical context and treats it as an exemplification of, what the author deems, a recent shift in representations of teachers in visual media narratives. The author’s argumentation is premised on three principal assumptions. First, Rita demonstrates that after the genre’s decline at the turn of the twentieth century, the school-centred audio-visual narratives are back in favour. The trend is connected to the growth of the post-network television and the so-called over-the-top services (OTT). Second, the substantial part of Rita’s wide appeal is related to the show’s innovative application of the conventions known from the earlier Scandinavian productions and themes from serials about “difficult women”. This particularly concerns the show’s adept exploration of the resilient and anti-heroic female lead character. Third, Rita is regarded as an early indication of the shift in the ways school life and teachers are represented in the media today. The author stipulates that the show may augur the emergence of many similar complex televisual images of teachers in the near future.

Podrecznik do korpusologii

Recenzja książki

Zarys mechanizmów językowych w niemieckich kawałach

Obiektem bliższej obserwacji w niniejszym artykule jest językowa analiza niemieckich kawałów (dowcipów) jako krótkich form humorystycznych, w szczególności analiza zawartych w nich „nieporozumień” językowych, które są strategicznym wyróżnikiem gatunkowym tych tekstów. Ich głównym zadaniem jest zażartowanie z kogoś i rozśmieszenie innych. Przeprowadzona analiza lingwistyczna „nieporozumień” językowych porusza różne aspekty komunikacyjne osadzone w perspektywie społecznej: zarówno pragmatykę komunikacji międzykulturowej, kreatywność w komunikacji wewnątrzkulturowej, jak i humor w kulturze i komunikacji. Materiał badawczy wykorzystany do niniejszej analizy tworzy korpus utworzony z ponad 400 niemieckich kawałów pochodzących z różnych źródeł, w większości zaczerpniętych ze zbiorów internetowych. Celem niniejszego opracowania jest zaprezentowanie różnych perspektyw badawczych i analiza językowych mechanizmów służących tworzeniu „nieporozumień” językowych na podstawie wprowadzonych 13-tu kategorii opisujących bliżej gatunek tekstu ‘kawał’ z uwzględnieniem niemieckiej specyfiki kulturowej.